Kỹ Năng Nào Cho Thời Đại AI?
AI có thể làm rất nhiều việc – nhanh hơn, chính xác hơn, và có thể còn logic hơn con người. Vậy con người còn vai trò gì?
Từ trải nghiệm cá nhân của mình khi tự xây dựng website với sự trợ giúp của AI, bài viết này chia sẻ những kỹ năng con người cần rèn luyện để không bị “đào thải” trong thời đại trí tuệ nhân tạo.
Sau hơn 1 tuần miệt mài học tập và làm việc thì mình đã xây xong trang web cho lớp. Sản phẩm được làm ra từ 1 người không biết gì về xây dựng website, lạ lẫm với mọi khái niệm kể cả đơn giản nhất, chỉ với sự trợ giúp của AI :”>
Bình thường thì mình hay làm việc với ChatGPT, mà lần này vô tình thế nào lại chuyển qua Gemini dùng xem sao. Kết quả là cũng khá okela các bạn ạ. Điểm khác biệt mình thấy là Gem thì thường bỏ qua mấy bước khen khen nịnh nịnh mà vào việc luôn, rất nhanh gọn lẹ; còn GPT sẽ có xu hướng nịnh mình 1 tí đoạn đầu và đoạn cuối mỗi câu trả lời. Hay là do mình hay tâm sự tuổi hồng với nó nên nó bị vậy nhỉ? Thôi, cũng không biết nữa.
Túm lại thì cả 2 đứa nó đều rất được việc. Qua vụ làm web thì mình càng tin vào việc bây giờ người ta có thể học và làm sang bất kỳ 1 lĩnh vực nào mới toanh và vẫn đạt được thành tựu, nhanh hơn theo cấp số nhân so với hồi xưa, chỉ nhờ sự trợ giúp siêu việt của AI.
Thế thì… nhiều ngành nghề có còn cần con người nữa không? Hay AI có thể làm thay hết rồi?
Cũng có thể, nếu bạn chỉ làm được những việc như AI, thậm chí là không bằng.
Vậy những kỹ năng nào con người có thể rèn luyện mà giúp nổi trội hơn hẳn AI?
Nếu để rút gọn lại thì đó là: kỹ năng đặt câu hỏi đúng.
AI giỏi trả lời, nhưng thông tin đó chỉ phục vụ được bạn khi câu hỏi đặt ra đủ chất lượng và đúng cái cần tìm thôi.
Điều gì giúp bạn có kỹ năng đặt câu hỏi đúng?
Theo mình có mấy cái sau:
#1. Tư duy hệ thống
Ý là khả năng nhìn thấy bức tranh lớn và hiểu cách các phần trong hệ thống kết nối – ảnh hưởng – tác động qua lại lẫn nhau như thế nào ấy.
Nếu bạn có tư duy hệ thống, bạn sẽ luôn tự hỏi:
- Thay đổi phần này sẽ tác động qua lại các phần khác như thế nào?
- Phần này đóng vai trò gì trong cái tổng thể?
Bạn cũng sẽ thường có xu hướng không vội nhảy vào giải pháp ngay, mà tìm hiểu nguyên nhân gốc rễ của vấn đề cái đã.
#2. Tư duy phản biện
Mỗi khi mình đặt câu hỏi, AI sẽ đưa ra hàng chục giải pháp, ấy là chưa tính những lần hỏi nhiều, nó cho ra hàng trăm giải pháp luôn cũng được ấy chứ.
Thế bạn chọn cái nào?
Kỹ năng đưa ra quyết định là kỹ năng tối quan trọng. “Decision-making is everything”- trích lời idol của tui- Naval Ravikant.
Để đưa ra quyết định sáng suốt, bạn cần tư duy phản biện. Trái với nhiều người nghĩ, đây không phải 1 kỹ năng, mà là 1 BỘ kỹ năng, bao gồm (sương sương):
- Kỹ năng thu thập thông tin liên quan,
- Khả năng nhận biết và quản trị thành kiến
- Khả năng lập luận logic
- Kỹ năng giải quyết vấn đề có hệ thống
Bạn có thể tham khảo khóa học của cô Nguyễn Phi Vân hoàn toàn miễn phí để hiểu hơn về kỹ năng này nhé.
Thần chú cho việc rèn luyện tư duy phản biện nè: “Đừng tin luôn, nghĩ kỹ đi đã.”
#3. Kỹ năng giao tiếp
Có ý tưởng rồi thì sao nào? Nếu bạn chỉ ném vào một câu lệnh chung chung mập mờ thì chẳng có AI nào cho ra kết quả như ý hết.
Muốn truyền tải ý tưởng đến AI hay tới bất kỳ đối tượng nào để họ giúp mình, thì đều cần những yếu tố này khi giao tiếp:
- Ngữ cảnh rõ ràng, chi tiết
- Mục tiêu cụ thể
- Chia nhỏ yêu cầu, nhận phản hồi, và điều chỉnh. (tức là đừng mong đưa ra 1 yêu cầu siêu to 1 lần duy nhất là xong, hãy chuẩn bị tinh thần tách nhỏ yêu cầu lớn và điều chỉnh đến lúc nào được phản hồi ưng ý thì thôi- riêng phần này thì các bạn học sư phạm đã nắm rõ bài học về Scaffolding là 1 lợi thế :)))
#4. Khả năng sáng tạo
Bạn có thấy mình liên kết giữa AI, việc làm web, các thể loại tư duy/ kỹ năng, và phương pháp sư phạm bên trên không? Sự kết hợp và sáng tạo này làm nên sự độc nhất ở mình, vì bộ kỹ năng, tính cách, trải nghiệm của mình sẽ khác bạn và những người khác.
Mỗi chúng mình là một phiên bản độc đáo, chỉ có duy nhất 1 limited version trên đời. Sản phẩm mình hay bạn làm ra, vì thế, sẽ khác rất nhiều sản phẩm của tất cả mọi người khác, dù có vẻ có cùng tên gọi hay tính năng.
Việc của bạn chỉ là tìm ra những điểm muốn phát triển ở bản thân, và làm tới cùng, để tạo ra 1 sự kết hợp độc bản giới hạn, đậm đà bản sắc, không một chú AI nào có thể thay thế được.
Sau tất cả, mình nghĩ: AI không thay thế được con người, nhưng nó sẽ giúp bạn tỏa sáng hơn – nếu bạn biết cách dùng đúng câu hỏi để dẫn đường.
Mà để hỏi đúng, thì đâu chỉ cần thông minh – bạn cần hiểu vấn đề đủ sâu, đủ rộng, và quan trọng nhất: hiểu chính mình đang tìm gì.
AI giỏi trả lời. Nhưng bạn mới là người đặt câu hỏi. Và đó là siêu năng lực mà AI chưa bao giờ có được.
